بررسی عوامل تغییر بهره وری در سازمان ها با به کارگیری شاخص مالمکوئیست با رویکرد تحلیل پوششی داده ها (مطالعه موردی: بیمارستان های تهران)

در طول دهه اخیر بخش سلامت بیشتر کشورها با افزایش قابل توجه هزینه های خدمات بهداشتی درمانی درکل و خصوصا رشد هزینه های بیمارستان روبرو بوده اند. این مسأله به خاطر اثر ترکیبی عوامل مرتبط با تقاضا از قبیل تغییرات جمعیتی، تحولات اپیدمیولوژیکی، انتظارات اجتماعی و عوامل مرتبط با عرضه که شامل تکنولوژی پیشرفته و ناکافی بودن اطلاعات در دسترس برای مشتریان و مصرف کنندگان خدمات بهداشتی درمانی، می باشد. در کنار این عوامل، مطالعات و بررسی های انجام شده نشان می دهد این افزایش هزینه می تواند حداقل تا حدودی به علت استفاده ناکارآمد از منابع باشد. بدیهی است عدم وجود کارایی و اثربخشی در چنین بخشی، که یکی ازمهمترین بخش های خدماتی در توسعه و رفاه اجتماعی است. روند افزایشی هزینه های خدمات بهداشتی جمعیت رو به رشد، دولتها و تامین کنندگان خدمات سلامتی را تحت فشار گذاشته تا به کیفیت و بهره وری منابع خود بیشتر توجه نمایند. به هر حال به کارگیری کارای منابع خدمات بهداشتی هدفی مهم در توجه روز افزون به این خدمات می باشد. روش به کار رفته در این تحقیق رویکرد ترکیبی تحلیل پوششی داده ها و شاخص مالمکوئیست (dea-mi) می باشد که برای بررسی میزان تغییر بهره وری 27 بیمارستانهای آموزشی و درمانی تحت پوشش دو دانشگاه علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی شهر تهران به کار گرفته می شود. بدین منظور ابتدا مدل سازی برنامه ریزی خطی برای هر یک از واحدها صورت می گیرد. هر واحد نیاز به 8 برنامه ریزی خطی می باشد، برنامه ریزی های خطی ذکر شده با استفاده از تحلیل پوششی داده ها حل شده، سپس نتایج حاصل از برنامه ریزی خطی هر واحد وارد روابط شاخص تغییر بهره وری مالمکوئیست می شود. نتایج چهار حالت ورودی محور بازده ثابت نسبت به مقیاس، ورودی محور بازده متغیر نسبت به مقیاس ، خروجی محور بازده ثابت نسبت به مقیاس و خروجی محور بازده متغیر نسبت به مقیاس، با استفاده از دو نرم افزار excel و ems، برای پاسخ گویی به سوالات تحقیق خلاصه سازی شده و میزان تغییرات بهره وری ، تغییرات کارایی، تغییرات کیفی و تغییرات تکنولوژی بررسی می شود. یافته های تحقیق- نتایج چهار حالت یکسان و نشان دهنده این مطلب است که تغییرات بهره وری به همراه تغییرات تکنولوژی و تغییرات کارایی طی دوره مورده بررسی کاهش داشته و تنها تغییرات کیفی روند مثبتی را منعکس نموده است. از مزایای روش dea-mi می توان به توانایی این روش در تقسیم بندی تغییرات بهره وری به سه بخش تغییر کارایی و تغییر تکنیکی و همچنین تغییر کیفی، اشاره نمود که به دین صورت محقق قادر خواهد بود که جنس تغییرات شکل گرفته را تعیین نماید. به صورت کلی از نتایج حل مدل های مذکور به همراه تحلیل این نتایج، می توان دریافت که استفاده از شاخص بهره وری مالمکوئیست همراه با dea نسبت به استفاده از مدل های قدیمی تر سنجش بهره وری، دقت بیشتری برای اندازه گیری و تفسیر بهره وری نسبی واحدهای تصمیم گیری از خود نشان می دهد.